تولید مثل Reproduction

تولید مثل در جانوران به دو صورت انجام می گیرد :

1- تولید مثل جنسی : در این نوع تولید مثل بین گامت نر (اسپرماتوزوئید ) و گامت ماده(اوول) عمل لقاح صورت می گیرد و حاصل سلول تخم = زیگوت می باشد که از نظر کروموزومی 2n می باشد. به فرد حاصل از تولید مثل جنسی Oozoid گفته می شود.

بکرزائی ( Parthenogenesis ) یک نوع تولید مثل جنسی است که تخمک بدون دخالت اسپرماتوزوئید رشد کرده و تبدیل به یک فرد بالغ می شود. بکرزائی به سه صورت  انجام می گیرد :

·       بکرزایی دوره ای Cyclic : در این روش روش بکرزایی و دو جنسی به صورت متناوب انجام می شود که در شته ها و خرچنگ ها دیده می شود.

·       بکرزایی اجباری Obligatory Parthenogenesis : تنها روش تولید مثل بکرزایی می باشد.مثل شته ها ،بعضی از زنبورها و شپشک ها

·        اختیاری (Facultative p) در کرم ابریشم ( بصورت اتفاقی ) و در زنبور عسل( بصورت دائمی ) صورت می گیرد .

بکرزایی ممکن است منجر به تولید افراد نر ( Arhenotoky ) یا تولید افراد ماده (Telotoky ) یا افراد نر و ماده با هم (Deotoky  ) شود.

2- تولید مثل غیرجنسی : در این نوع تولید مثل بدون دخالت ها جنس ها فرد جدیدی به وجود می آید که به آن Zooid  یا Blastozoid گفته می شود.تولید مثل غیر جنسی به چند روش صورت می گیرد :

·       اسپورولاسیون : که در آن اول هسته تقسیم می شود و بعد سیتوپلاسم به تعداد هسته ها تقسیم می شود .در پلاسمودیوم دیده می شود.

·       تقسیم دوتایی یا سی سی پاریته : در این نوع تولید مثل سلول مادری بصورت طولی یا عرضی به دو قسمت مساوی تقسیم می شود و سلول های دختری در دو جهت مخالف از هم جدا می شوند.در کرم ها دیده می شود.

·       جوانه زدن : در این نوع تولید مثل غیر جنسی از سلول مادری جوانه هایی تولید می شود که ممکن است بعد ار تکامل از سلول مادری جدا شوند مثل مرجان ها و اسفنجها و یا اینکه متصل به سلول مادری باقی بمانند مثل هیدر

سایر روش های تولید مثل عبارتند از :

- پدوژنز paedogenesis : یعنی لارو دارای قدرت تولید مثل می باشد.در واقع یک نوع بکرزائی پیشرس است چنانچه در پشه Miastor metraloas لاروهای ماده حاوی تخمدانهای رشد یافته ای بوده و سلولهای اووسیت آنها بدون تلقیح رشد می نماید و تبدیل به لاروهای ماده می شوندکه از بافتهای لارو مادر تغذیه می‌نمایند و تولید تخمهای دیگر می کنند. این تخم ها مجددا لاروهای زاینده ، ایجاد می نمایند. به این طریق در نسل های متوالی ، به طرق بکرزائی پیشرس و بدون اینکه تبدیل به حشره کامل بشوند تولید مثل می کنند. گاهی همین حشرات تحت تاثیر درجه حرارت رطوبت، غذا و عوامل دیگر تبدیل به شفیره و سپس حشره کامل می گردند و حشره ماده پس از جفتگیری تخمریزی می‌نماید .

- نئوتنی Neoteny : تولید مثل پیشرس است و در موریانه ها در تحت شرایط خاصی مشاهده می شود . چنانچه ملکه موسس یک کلنی ناگهان از بین برود ، در بعضی از پوره‌ها دستگاه تناسلی بسرعت رشد کرده و بدون اینک خصوصیات ظاهری حشره کامل را پیدا کنند ، وظیفه تکثیر و تولید مثل را به عهده می گیرند.

- چند جنینی Polyembryony این حالت در زنبورهای پارازیتوئید مشاهده  می‌شود . زنبور ماده فقط یک تخم در بدن میزبان قرار می دهد ولی از رشد تخم چندین جنین در بدن میزبان به وجود می آید .

- هرمافرودیسم Hermaphrodism در این نوع تولید مثل هر دو دستگاه تولید کننده تخمک و اسپرماتوزوئید در یک فرد هستند و ممکن است در یک دستگاه یا اینکه در دو دستگاه بصورت مجزا قرار داشته باشند.اصطلاحا این افراد را یک پایه می گویند.مثلا در شپشک استرالیائی Iceria purchasi - حشرات ماده دارای تخمدانهائی هستند که در عین حال وظیفه گونادهای افراد نر را هم بر عهده دارند. بدین ترتیب که در قسمتهای مرکز آن اسپرماتوزوئید تولید می شود و در ناحیه خارجی آن سلول تخم Ovule بوجود می آید. در مراحل بعدی اوول و اسپرماتوزوئید در داخل مجرای تخم Oviduct با هم ترکیب شده تخم حشره را بوجود می آورند که به صورت مجتمع در داخل کیسه های سفید رنگ در انتهای بدن چسبیده اند.